به گزارش سرویس کتابخانه «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ همواره در طول تاریخ اهالی قلم کوشیدهاند تا بزرگان دین و آیین را با نگاهی قهرمانمآبانه توصیف کنند و موافقان و دگراندیشان را با ویژگیهای رفتاری و اخلاقی آن بزرگ آشنا سازند. بر کسی پوشیده نیست که در راستای این تصویرنمایی نویسنده سعی وسیع و جهد بلیغ را به جان میخرد اما این کوشش گاهاً به موضوع بیحاصلی تبدیل شده و میوه پرباری را عرضه نمینماید.
مبالغه در کنشهای رفتاری کاراکتر و اغراق در ترسیم وسعت شخصیت از مهمترین معضلاتی است که در تألیف کتابهای تاریخی نمایان میشود و ناخواسته مخاطب را از کشف تصویر درست از قهرمان اصلی باز میدارد.
اگرچه بازنمایی شخصیت فردی و اجتماعی پیشوایان و نامآوران با استمداد از مکتوبات تاریخی ممکن است اما تجربه نشان داده که اقبال مردم نسبت به متون تاریخی به نسبت سایر موضوعات کمتر بوده و تأثیرگذاری جمعی چندانی ندارد. یکی از دلایل این عدم استقبال، نمایش تصاویر کلی، مبهم و گاهاً جانبدارانه است.
خلق داستان و روایت از متن تاریخ، دیگر روشی است که برخی نویسندگان برگزیدهاند و در دستور کار قرار دادهاند. هرچند درخوانش متون تاریخی پردازش جزئیات برای مخاطب ملالآور است اما در مقابل میتوان چنین ادعا نمود که جزئیات، زِهدان ادبیات است و آن را اعتلا میبخشد. با این حال نشستن گَرد هواخواهی غیراصولی بر کاراکتر و ورود عناصر خیالانگیز به داستان مبتنی بر تاریخ و دورشدن تصویر قهرمان از حقیقت نیز یکی از مهمترین مشکلاتی است که نویسندگان این سبک با آن دستوپنجه نرم میکنند.
یاسین حجازی در کتاب «قاف» که روایتی خواندنی از زندگانی آخرین پیامبر الهی است کوشیده تا مخاطب را با متن کلاسیک فارسی آشنا نماید. منابع این کتاب تفسیر سورآبادی (قرن 5 هجری)، شرف النبی (قرن 4) و سیرت رسول الله (قرن 7) میباشند. این منابع را میتوان نخستین ریختههای قلم نثرنویسان فارسی درباره زندگانی پیامبر اسلام دانست.
حجازی در این کتاب به دنبال قهرمانپروری نیست بلکه تصویر ساده و حقیقی پیامبر را در قالب خرده روایتهای زنجیرهوار ارائه میدهد. جمع این نشانهها خود تصویری منسجم و عاری از هرگونه مبالغه گزاف از پیامبر ارائه میدهد که در نوع خود بینظیر است.
نقش متون کهن در جلوهنمایی قاف
یاسین حجازی معتقد است مؤانست با متون کلاسیک فارسی در ایام پیری شادابی و جوانی به ارمغان میآورد و فرصتی عطا میکند که زندگانی زیستهای را دوباره تجربه نمود و در این روزگار پرهرجومرج از تجارب ارزنده پیشینیان استفاده کرد. فصاحت و بلاغت و شوری که در کلام و قلم حجازی هویداست نشان از تنفس در هوای آثار کلاسیک تاریخی و ادبی دارد. او همواره لذت غوطه خوردن در ادبیات فارسی و شنیدن خنیای واژگان فارسی را میستاید و کتاب قاف را مطابق با همین شیوه نگاشته است.
سد همیشه افراشتهای که در برابر متون کلاسیک در نگاه ما وجود دارد گاهاً سبب میشود از مراجعه به کتابهای کهن پرهیز کنیم. دیدگاه عموم مردم چنین است که غور در کتابهای قدیمی نیاز به مسلح شدن در برابر دایره وسیع واژگان فارسی کهن دارد کتاب قاف با ظرافت تمام این نگاه هراسناک را زدوده است و متنی کهن اما روان و خواندنی ارائه داده است.
یاسین حجازی در کتاب «قاف» بنای خود را بر این گذاشته است که عناصر دراماتیک را از 3 متن کهن فارسی استخراج نماید و با هوشمندی تمام بین متون تاریخی الفتی منسجم بوجود آورد. دیالوگها و ایماژهایی که در بطن کتابهای منبع برآمده است، اصلیترین شاکله «قاف» را تشکیل میدهد. این کتاب تاریخ زندگانی پیامبر نیست بلکه داستانوارهای خواندنی مبتنی بر متون تاریخی است.
دلایل انتخاب نام کتاب قاف
حجازی برای نوشتن این کتاب حدود سه سال وقت گذاشته است تا تصویری روایی و بر اساس مستندات تاریخی برای خواننده به صورت خطی ارائه کند. او درباره ایده این اثر اظهار میدارد: «اصلِ ایدهای است که بیش از چهار سال پیش ـ مثلِ پارهسنگی که از ناکجایی سویم پرت کنند ـ به ذهنم خورد و قدحِ سرم را شکست و فرورفت و فرونشست در خاکِ جمجمهام و یک سال طول کشید تا یکی تاک شد و حبّه حبّه برآمد و سه سال طول کشید تا قطره قطره روی کاغذ افشاندمش.»
او یکی از دلایل انتخاب نام قاف برای این کتاب را آیاتی از سوره قاف از ترجمه کشف الاسرار مطرح کرده است: «قاف؛ شگفت داشتند که به ایشان آمد آگاهکنندهای هم از ایشان، ناگرویدگان گفتند: این چیزیست شگفت.»
دلیل دوم را برداشت متنی از تاریخ طبری، کشف الاسرار روضه الجنان و عجایبنامه درباره کوه قاف ابراز نموده است:
«قاف به گرداگرد جهان اندر است. و این جهان بر مثال انگشت است در انگشتری کوهی طول و عرض وی پدید نه. آفتاب بر این کوه آید عکس آن بر فلک زند لاژوردی نماید و فلک را رنگ نیست و بدان که کوه قاف از آن سوی ظلمات گرد زمین در آمده است و دیگر کوهها عروقهای وی اند و زمرد سبز است و آنچه بدست مردمان افتد از زمرد از سنگ پارههای آن است. از او تا آسمان مقدار یک قامت است ورای این قاف راه نیست و بر وی گذر نیست گویند کجا میشوی ما خود همین جای با توایم».
مشخصات کتاب
کتاب قاف در سال 1395 توسط انتشارات شهرستان ادب منتشر گردید و کمتر از 10 روز به چاپ دوم رسید در حال حاضر چاپ دوازدهم این کتاب در دسترس علاقهمندان قرار دارد. آثار یاسین حجازی بیشتر پیرامون موضوعات دینی و آیینی است. از میان آثار او میتوان به هفتاد و سومین نفر، آه (بازخوانی مقتل امام حسین) و قاف اشاره کرد.
نمونهای از متن کتاب قاف
آنگه مرا گفت: «یا حبیب من، هفت کرامت به جای تو و جای امت تو بکردم که هرگز به جای هیچ پیغامبری نکردم: یکی آنکه هر پیغامبری که آفریدم او را مانندی آفریدم؛ تو را که آفریدم، بینظیر آفریدم. دیگر آنکه همه رسولان را از وقت آدم تا به روزگار تو مشتاق دیدار تو داشتم تا امشب که تو را بدیدند. سه دیگر آنکه امت تو را قوّتِ بسیار ندادم تا دعویِ خدایی نکنند چون دیگر امّتان. چهارم آنکه امت تو را مال بسیار ندادم تا شمار ایشان دراز نباشد در قیامت. پنجم آنکه ایشان را عمرهای دراز ندادم تا گناهان ایشان بسیار نبوَد. ششم آنکه درِ توبه بر ایشان گشاده دارم تا آن وقت که جان ایشان به غَرغَره رسد. هفتم آنکه ایشان را آخر همه امّتان کردم تا بودنِ ایشان در گور دراز نباشد تا به قیامت.»
گزارش از عرفان عباسی
